Odmiana nazwisk – ogólnie

Reguła jest prosta, w języku polskim odmieniamy każde nazwisko, do którego znajdziemy wzorzec odmiany. Czyli większość osób mówiących: „moje nazwisko się nie odmienia” nie ma racji. A już na pewno nie mają racji urzędnicy, unikający odmiany nazwisk w pismach urzędowych.

Wzorzec odmiany nazwiska zależy od płci i narodowości właściciela oraz od zakończenia nazwiska (a konkretnie jego fonetycznej formy).

Oczywiście są wyjątki: nie odmieniają się nazwiska kobiet niezakończone na -a. Dozwolone jest też nieodmienianie nazwisk męskich zakończonych na -o, -e lub tych, które są akcentowane na ostatniej sylabie,  ale tylko w sytuacji, gdy poprzedzone są one odmienionym imieniem lub rzeczownikiem pospolitym. To nie zwalnia z konieczności ich odmieniania, ale pozwala na „chwilową ucieczkę”, gdy mamy problem, a nie możemy tego sprawdzić.

A wszystkich tych, którzy twierdzą, że sami mogą zdecydować, czy ich nazwisko się odmienia, czy też nie, odsyłam do wypowiedzi w Poradni Językowej PWN

Już zapraszam do czytania kolejnych wpisów dotyczących nazwisk, będę zasady uzupełniać przykładami.

6 Komentarzy

Filed under Odmiana

6 responses to “Odmiana nazwisk – ogólnie

  1. Kamyk

    Albo twoja powyższa wypowiedź na temat odmiany nazwisk jest niejasna albo po prostu błędna.
    Nazwiska zakończone na literę a odmieniają się niezależnie czy są męskie czy żeńskie, np. Dudka, Dudce, Dudką itd.
    Nazwiska męskie zakończone na o i e odmieniają się, np. Fredro – Fredrze, Reszke – Reszce itd. Za to nazwiska żeńskie zakończone na literę o, e, i, y nie odmienają się.
    Nie odmieniają się też nazwiska żeńskie zakończone na spółgłoskę bo nabierają wtedy cech nazwiska męskiego, np. Stach, Baran czy Gołąb. Jednak zawsze można z nich zrobić wersję Baranówna lub Gołębiowa.
    Wszelkie zasady pochodzą z internetowej poradni językowej Uniwersytetu Jagiellońskiego http://poradnia.polonistyka.uj.edu.pl, a na pytania wszelkiej maści odpowiada prof. dr hab. Mirosław Skarżyski.
    Czasami znajomość zasad i stosowanie ich w życiu nei przekłada się na umiejętność przekazywania wiedzy.

  2. Masz rację, zdecydowanie odmieniamy Aleksandra Fredrę – mój wpis temu nie zaprzecza. Napisałam, że nazwiska odmieniamy zawsze, te trudniejsze (za Poradnia Językową PWN) z końcówkami na -o, -e lub akcentowane na ostatnią sylabę można „obejść”, ale to nadal nie znaczy, że są one nieodmienne. A Maria jeśli nazywa się Dudka, oczywiście ma nazwisko, które się odmienia. Jeśli natomiast jest właścicielką nazwiska Dudko – to ma nazwisko nieodmienne, to nazwisko odmienia się tylko, gdy nosi go mężczyzna. Polecam: http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629613
    Zasady pisowni i interpunkcji
    so.pwn.pl

    Poprawiłam treść wpisu, mam nadzieję, że jest teraz bardziej jasna. Dzięki za uwagi, liczę na następne.

  3. jono

    Prośba do językoznawców. Proszę nie wprowadzać chaosu. W dokumentach urzędowych nie odmienia się nazwisk. Piękna pisownia jest dozwolona, kiedy nie ma za nią odpowiedzialności. Nazwisko Józef Franka wskazuje na konkretną osobę. Natomiast w przypadku odmiany gdyby napisać to nazwisko proszę wypłacić 1 mln zł panu Józefowi Franke wskazuje się już na inną osobę, ponieważ występuje zarówno nazwisko Franka i Franke.
    Zatem kasjer z banku, słuchając porad językoznawców wypłaciłby pieniądze zamiast panu Józef Franka panu Józefowi Franke, który legitymowałby się w dowodzie osobistym takim nazwiskiem. Takich nazwisk w Polsce są tysiące.

    • Szczerze mówiąc takiej zasady nie znam, nawet myślę, że taka zasada w polszczyźnie nie istnieje. Dostrzegam zagrożenie oczywiście, ale osobiście wolałabym, by urzędnicy odmieniali nazwiska i ewentualnie w nawiasie podawali formę w mianowniku. Na szczęście między innymi tym zajmuje się teraz projekt realizowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich i Radę Języka Polskiego. Projekt w swych celach ma uproszczenie języka urzędniczego i spowodowanie, by był on bardziej przyjazny obywatelom. No i jeszcze jedno, urzędowe formularze zwykle są tak skonstruowane, że wymagają mianownika, to ułatwia sporo. Natomiast jeśli już urzędnik pisze pełnym zdaniem, to niech pisze po polsku i odpowiedzialnie.
      Aha, nazwiska Franke i Franka w celowniku brzmią: France.

  4. alina

    A jak jest z odmianą nazwiska Leszek Głodna i Leszek Głodny.
    Które z tych nazwisk się odmienia?

    • Moim zdaniem odmieniają się oba te nazwiska.
      Głodny – wg deklinacji przymiotnikowej: Głodnego, Głodnemu, Głodnego, Głodnym, Głodnym, Głodny.
      Głodna – wg deklinacji rzeczownikowej: Głodny, Głodnie, Głodnę, Głodną, Głodnie, Głodna.

Dodaj odpowiedź do jezykowerozterki Anuluj pisanie odpowiedzi